คลินิกวิทยาเอ็นโดดอนต์
ผู้เขียนบทความ ทันตแพทย์ ดร.กษิดิศ รักษาเกียรติ
อะไรคือสัญญาณที่เราควรได้รับการรักษารากฟัน….?
ฟันของคนเราประกอบตัวฟันและรากฟัน ซึ่งในส่วนของตัวฟันจะมีโครงสร้างของเนื้อเยื้อแข็ง คือ ชั้นเคลือบฟันด้านนอกสุด และถัดเข้ามาคือชั้นเนื้อฟัน ส่วนด้านในสุดจะเป็นชั้นเนื้อเยื้ออ่อนในโพรงประสาทฟันและคลองรากฟัน ประกอบด้วยเส้นเลือดต่างๆ และเส้นประสาทฟัน ดังนั้นหากมีฟันผุที่ลึกใกล้ชั้นเนื้อฟันหรือมีการแตกของฟันจนทะลุจนถึงชั้นโพรงประสาทฟัน ผู้ป่วยจะมีอาการปวดฟันขึ้นมาได้เอง หรือปวดฟันเป็นเวลานานเป็นนาที หลังรับประทานหรือดื่มของร้อนหรือเย็น มีอาการปวดอย่างรุนแรงเมื่อเคี้ยวอาหาร เหงือกรอบรากฟันอาจบวมเป็นหนอง สิ่งเหล่านี้เป็นสัญญาณที่แสดงว่ามีการติดเชื้อหรือการบาดเจ็บไปถึงชั้นโพรงประสาทฟัน ซึ่งอาจนำไปสู่การอักเสบที่ไม่สามารถหายได้เอง และเกิดการตายของฟัน สุดท้ายต้องได้รับการรักษารากฟัน เพื่อกำจัดสาเหตุ และการติดเชื้อในโพรงประสาทและคลองรากฟัน
การรักษารากฟันคืออะไรและมีขั้นตอนอย่างไรบ้าง
เมื่อมีการอักเสบและติดเชื้อในโพรงประสาทฟันและลุกลากไปสู่คลองรากฟัน ฟันจึงต้องได้รับการรักษารากฟันซึ่งประกอบด้วยกระบวนเปิดทางสู่โพรงประสาทฟันและคลองรากฟัน หลังจากนั้นทันตแพทย์จะกำจัดเนื้อเยื่อในคลองรากฟันทั้งหมด แล้วทำความสะอาดและฆ่าเชื้อในคลองรากให้ได้มาก และมีประสิทธิภาพมากที่สุด โดยการตะไบกำจัดเนื้อฟันที่ติดเชื้อ ล้างด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อ การใส่ยาในคลองรากฟัน หลังจากนั้นคลองรากฟันจะถูกอุดปิดและบูรณะด้วยการอุดฟัน ทำเดือยหรือครอบฟันต่อไป เพื่อให้ฟันสามารถกลับมาใช้งานได้เหมือนฟันซี่อื่นๆ
การรักษารากฟันสามารถรักษาให้เสร็จในครั้งเดียวได้หรือไม่
การรักษาคลองรากฟันสามารถทำให้เสร็จได้ภายในครั้งเดียวได้ แต่โดยปกติแล้วในการรักษารากฟัน ทันต-แพทย์ส่วนใหญ่ในอดีตจะพิจารณาทำการรักษามากกว่าหนึ่งครั้ง เนื่องจากการรักษารากฟัน มีปัจจัยและสาเหตุมากมาย ที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการรักษา โดยเฉพาะการติดเชื้อและการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบปลายรากฟันที่ที่มีปริมาณ และสร้างความเสียหายแตกต่างกันไป เป็นเหตุให้การรักษาคลองรากฟันประกอบด้วยขั้นตอนมากมายดังที่กล่าวไปแล้วข้างต้น ในการรักษาที่มากกว่าหนึ่งครั้งจึงมีการใส่ยาลงไปในคลองรากฟันเมื่อผู้ป่วยกลับบ้านไปแล้ว เพื่อช่วยในการกำจัดเชื้อที่อาจหลงเหลือในการทำความสะอาดและฆ่าเชื้อในการรักษาครั้งนั้นๆ และกลับมาอุดคลองรากฟันและบูรณะในครั้งถัดไป นอกจากนี้ยังมีปัจจัยด้านเวลาในการรักษาแต่ละครั้งด้วย ทั้งนี้ในเมืองไทย ปัจจัยรองอย่างเศรษฐานะก็เข้ามามีบทบาทสำคัญเช่นเดียวกัน เพื่อการให้คนไข้สามารถแบ่งชำระค่ารักษาได้
ในปัจจุบันด้วยเทคโนโลยีและความก้าวหน้าของกระบวนการรักษา งานวิจัยที่รองรับถึงความสำเร็จในการรักษาคลองรากฟัน ประสิทธิภาพในการกำจัดเชื้อโรคในคลองรากฟัน วัสดุอุดคลองรากฟันที่ส่งเสริมการหายของเนื้อเยื่อรอบปลายราก ส่งผลให้การรักษาคลองรากฟันแบบครั้งเดียวเสร็จเข้ามามีบทบาทและทันตแพทย์ได้พิจารณาเลือกทำการรักษามากขึ้น
การรักษาคลองรากฟันแบบครั้งเดียวเสร็จให้ผลที่แตกต่างกับการรักษาคลองฟันมากกว่าหนึ่งครั้งหรือไม่
จากการศึกษาของ Lara Figini และคณะในปี 2008 พบว่า ผลสำเร็จในการรักษาคลองรากฟันแบบครั้งเดียวเสร็จเทียบกับการรักษาแบบมากกว่าหนึ่งครั้งนั้นไม่มีความแตกต่างกัน ในแง่ของอาการเจ็บปวด บวมหลังการรักษา ยาวไปถึงการติดตามความล้มเหลวทางคลินิกและภาพรังสีหลังจากนั้นเป็นเวลาหนึ่งปี แต่อย่างไรก็ตามผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาแบบครั้งเดียวเสร็จอาจจะมีความถี่ในการเกิดอาการเจ็บปวดสูงกว่าผู้ป่วยอีกกลุ่ม
แต่อย่างไรก็ตามทันตแพทย์อาจไม่พิจารณารักษาคลองรากฟันเสร็จแบบครั้งเดียวในกรณีที่มีปัจจัยอื่นๆร่วมด้วยเช่น มีหนองและมีอาการปวดเจ็บเนื่องจากอาการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบปลายรากฟันอย่างรุนแรง ลักษณะของฟันที่มีความยากในการรักษา มีเนื้อเยื่อแข็งในคลองรากฟันที่มีความยากต่อการกำจัดออกและต้องใช้เวลานาน ผู้ป่วยไม่สามารถทำการรักษาได้เป็นเวลานานต่อครั้ง ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลให้การรักษาอาจจะใช้เวลามากกว่าหนึ่งครั้งเพื่อประสิทธิภาพในการกำจัดการติดเชื้อ ลดความล้าของผู้ป่วยและทันตแพทย์ในการรักษา
ในทางตรงกันข้ามในฟันที่ไม่มีอาการเจ็บปวดหรือไม่มีการติดเชื้อเช่น ฟันที่ต้องได้รับการรักษารากเพื่อบูรณะทางทันตกรรมประดิษฐ์เพื่อใส่ครอบฟันเพื่อบูรณะทั้งปาก ฟันผุทะลุโพรงประสาทฟันที่ไม่มีการติดเชื้อไปถึงเนื้อเยื่อรอบปลายรากฟัน อาจจะทำการรักษาได้เสร็จภายในครั้งเดียว ทั้งนี้ผู้ป่วยควรปรึกษาและพูดคุยกับทันต-แพทย์เพื่อวางแผนการรักษาต่อไป เนื่องจากต้องมีการตรวจทางคลินิกและภาพรังสีประกอบด้วย